Relaties en de zelfbeschikkingstheorie
De zelfdeterminatietheorie of zelfbeschikkingstheorie (SDT) is een psychologische theorie die verklaart hoe menselijke motivatie en welzijn worden beïnvloed door de sociale omgeving. Belangrijk hierbij is de vervulling van drie psychologische basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid. Volgens SDT verwijst autonomie naar het gevoel van vrije wil en keuze in iemands handelen, competentie naar het gevoel van effectiviteit en beheersing in iemands activiteiten, naar Saamhorigheid verwijst naar het gevoel van verbondenheid met anderen.
De zelfdeterminatietheorie helpt, om romantische relaties te begrijpen en te verbeteren. SDT stelt hierbij dat hechte relaties de mentale weerbaarheid en het welzijn van de betrokkenen kunnen ondersteunen of ondermijnen. In deze tekst zullen we kort enkele van de belangrijkste concepten en implicaties van SDT voor romantische relaties beschrijven.
Psychologische basisbehoeften in hechte relaties
Een sleutelbegrip in SDT is de rol van psychologische basisbehoeften. De zelfdeterminatietheorie stelt dat hechte relaties voor beide partners de behoeften aan autonomie, bekwaamheid en verwantschap kunnen vervullen of frustreren. Behoeftevervulling treedt op wanneer partners elkaars keuzes en voorkeuren steunen (autonomie), elkaars capaciteiten en inspanningen erkennen en waarderen (competentie), en zorg en genegenheid voor elkaar tonen (verbondenheid). Aan de andere kant treedt behoefte-frustratie op wanneer partners elkaars acties controleren of dwingen (minder autonomie), elkaars vaardigheden en prestaties bekritiseren of ondermijnen (minder competentie), of elkaars gevoelens en behoeften verwaarlozen of afwijzen (minder verbondenheid).