Moeten we “mentale gezondheid” nastreven of liever “mentale weerbaarheid”?
Het Trimbos-Instituut beschrijft een definitie van mentale gezondheid, waarbij verschillende onderdelen horen: de houding tegenover zichzelf en tot anderen, gedrag en denkbeelden.
Het Trimbos-Instituut geeft ook een definitie van “mentale weerbaarheid”. Deze weerbaarheid wordt opgevat als de cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden die iemand in staat stellen een zinvol, lerend en productief leven te leiden. Dat betekent dat iemand verschillende sociale rollen en functies kan vervullen gedurende de verschillende stadia in de levensloop.
Mentale weerbaarheid is meer dan mentale gezondheid. Weerbaarheid en veerkracht gaat over de veranderlijkheid van het leven en hoe mensen hiermee kunnen leren om te gaan. Een dergelijke weerbaarheid is dus aan de ene kant gekoppeld aan preventie en aan de andere kant ook aan de ups en downs van de levensloop.
Veerkracht en weerbaarheid opbouwen
Elk leven kent periodes van verdriet, tegenslag of ervaring van onrechtvaardigheid. De basis van veerkracht en gezondheid ligt dan alleerst in ons lichaam: eten, slapen en bewegen helpt stress te voorkomen en moeilijke tijden te doorstaan.
Ook is het essentieel om goed met lastige emoties om te kunnen gaan en acute stress te hanteren. Dit alles draagt bij tot mentale weerbaarheid.
Veerkracht en weerbaarheid
Bij mentale weerbaarheid gaat het niet, zoals bij het begrip “mentale gezondheid” om een positief zelfbeeld. Een positief zelfbeeld is namelijk ook soms problematisch. Mensen hebben vaak ten onrechte een positief zelfbeeld. Dat kan een verandering en een groeimindset in de weg staan. Een realistisch positief zelfbeeld is een natuurlijk gevolg van weerbaarheid en ook van competenties en sociale relaties. Dus is het beter een positief zelfbeeld als een natuurlijk gevolg van een goede psychische balans te zien dan als voorwaarde of onderdeel van gezondheid.
Empowerment mindset
Een coach ondersteunt cliënten bij het ontwikkelen van weerbaarheid en “agency”. Dat betekent: In empathische gesprekken moedigt de coach cliënten aan, kleine stappen van een slachtoffermentaliteit naar een empowerment-mindset te zetten. De coach biedt een nieuw handelingsperspectief. Samen kijken coach en client wat misgaat en welke kleine dingen die de client heel concreet zelf kan en wil doen.
Literatuur
Kaufman, S. B. (2025). Rise above: Overcome a victim mindset, empower yourself, and realize your full potential. Ebury Publishing.
Kleinjan, M., Bolier, L., Onrust, S., & Monshouwer, K. (2016). Mentale weerbaarheid en mentaal welbevinden in de schoolsetting. Utrecht: Trimbos-instituut.
